Để có thể đưa ra các chiến lược phát triển, kiểm soát chi phí một cách hiệu quả nhất, việc xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp là một yêu cầu vô cùng cần thiết nhằm giúp tăng cường hiệu quả quản lý, điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp đạt được hiệu quả kinh doanh của mình. Bài viết dưới đây của Dân Tài Chính sẽ giúp quý độc giả có thể hiểu rõ hơn về xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp. Mời bạn cùng theo dõi nhé.
1. Kế toán quản trị chi phí là gì?
Kế toán quản trị (KTQT) chi phí là một bộ phận không thể tách rời của kế toán quản trị cũng như kế toán nói chung. Nó có thể là kỹ thuật hay phương pháp để xác định chi phí cho một bộ phận của doanh nghiệp, một dự án, một quá trình hoặc một sản phẩm được sản xuất ra… Chi phí là giá trị của nguồn lực đã hoặc sẽ được tiêu dùng trong quá trình thực hiện các hoạt động của đơn vị nhằm đạt được một mục đích, kết quả nào đó. Chi phí này được xác định bằng việc đo lường trực tiếp, tính toán, kết chuyển hoặc phân bổ một cách khoa học và hợp lý, cũng có thể là các lợi ích bị mất đi do lựa chọn phương án kinh doanh này thay vì chọn phương án khác (chi phí cơ hội).
Kế toán quản trị chi phí cung cấp thông tin kịp thời, phù hợp, cần thiết cho các nhà quản trị trong nội bộ của doanh nghiệp để có thể đưa ra các quyết định tối ưu cho doanh nghiệp, thực hiện kiểm soát, đánh giá quá trình hoạt động. Thông tin của kế toán quản trị chi phí cần có tính định hướng để có thể thuận lợi cho quá trình đánh giá, phân tích và giúp đưa ra các biện pháp kiểm soát chi phí hiệu quả.
Kế toán quản trị chi phí bao gồm các nội dung cơ bản sau:
- Nhận diện và phân loại chi phí
- Xây dựng định mức và dự toán chi phí
- Kế toán chi phí hoạt động và tính giá thành sản phẩm
- Phân tích biến động chi phí; Hệ thống báo cáo KTQT chi phí; Phân tích thông tin chi phí.
2. Nguyên tắc xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí
Thứ nhất, mỗi doanh nghiệp có hoạt động sản xuất kinh doanh khác nhau, vì vậy xây dựng mô hình KTQT chi phí phải phù hợp với đặc điểm của từng doanh nghiệp. Đảm bảo được yếu tố này, mô hình KTQT chi phí mới phát huy được vai trò của mình là cung cấp thông tin thiết thực, chính xác cho các nhà quản trị. Bên cạnh đó cũng cần phải tôn trọng các quy luật khách quan và tất yếu của nền kinh tế.
Thứ hai, xây dựng mô hình phải đáp ứng được nhu cầu thông tin về chi phí của các nhà quản trị. Trong môi trường cạnh tranh hiện nay, các nhà quản trị yêu cầu thông tin về chi phí vừa phải cụ thể, chi tiết về từng hoạt động, vừa phải mang tính khái quát, đánh giá, so sánh các mặt hoạt động của doanh nghiệp, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả.
Thứ ba, xây dựng mô hình KTQT chi phí phải đảm bảo nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả. Để xây dựng và đưa vào vận hành mô hình KTQT chi phí, các doanh nghiệp sẽ phải đầu tư về nguồn nhân lực và vật lực, phải có những thay đổi, tính toán trong cách thức quản lý và tổ chức công tác kế toán. Mô hình KTQT chi phí cần kết hợp với hệ thống kế toán tài chính một cách hài hòa để không gây trở ngại trong việc tổ chức công tác kế toán chung.
3. Các mô hình kế toán quản trị chi phí
Mô hình kết hợp: loại mô hình này gắn kết hệ thống quản trị chi phí với hệ thống kế toán theo từng phần hành: kế toán quản trị chi phí, kế toán quản trị doanh thu,..Việc vận dụng mô hình này sẽ giúp doanh nghiệp giảm được chi phí nhưng hoạt động với hiệu suất không cao, do chưa có sự chuyên biệt trong bộ phận kế toán giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị và cùng một lúc kế toán thực hiện song song hai công việc.
Mô hình tách biệt: là mô hình tổ chức hệ thống kế toán quản trị tách biệt với hệ thống kế toán tài chính trong phòng kế toán.
Mô hình hỗn hợp: là mô hình kết hợp giữa 2 mô hình nêu trên, trong đó mô hình kế toán quản trị chi phí được tổ chức riêng, còn nội dung khác thì theo mô hình kết hợp. Mô hình hỗn hợp có tính linh hoạt hữu ích và khả năng cung cấp thông tin cao nhưng doanh nghiệp cũng phải đầu tư nguồn lực để tổ chức vận hành bộ máy và thực hiện tổ chức công tác kế toán một cách hiệu quả.
4. Quy trình xây dựng mô hình kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp
a. Nhận diện và phân loại chi phí
Nhận diện chi phí là cách thức doanh nghiệp quản lý, theo dõi chi phí phát sinh trong các kỳ theo những tiêu thức nhất định nhằm đạt được việc kiểm soát chi phí hiệu quả. Toàn bộ chi phí phát sinh của doanh nghiệp phải được nhận diện một cách phù hợp nhất đối với từng loại hình doanh nghiệp khác nhau. Phân loại chi phí sản xuất trong kế toán quản trị có thể được căn cứ vào các tiêu thức khác nhau như sau:
- Phân loại theo chức năng hoạt động
- Phân loại theo mối quan hệ với việc lựa chọn các phương án
- Phân loại theo thẩm quyền ra quyết định
- Phân loại theo khả năng quy nạp chi phí vào các đối tượng quy nạp chi phí
- Phân loại theo tính chất, nội dung về mặt kinh tế của chi phí
- Phân loại theo mối quan hệ với mức độ hoạt động
- Phân loại theo mối quan hệ của chi phí với các chỉ tiêu trên BCTC
b. Lập dự toán và định mức chi phí
Dự toán là một quá trình tính toán cho các chu kỳ kinh doanh trong tương lai, nhằm sử dụng một cách có tối đa, hiệu quả nhất các nguồn lực sẵn có trong doanh nghiệp cũng như lập kế hoạch để huy động các nguồn lực theo kế hoạch đã đặt ra trong từng thời kỳ cụ thể, phân bổ hợp lý, kiểm soát chặt chẽ các nguồn lực và đánh giá kết quả thực hiện.
Để đánh giá hiệu quả kiểm soát chi phí, các doanh nghiệp phải tiến hành phân tích biến động phí từ đó xây dựng dự toán linh hoạt.
Dự toán trong kế toán quản trị chi phí bao gồm: dự toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, dự toán chi phí nhân công trực tiếp, dự toán chi phí sản xuất chung, dự toán chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp, dự toán doanh thu..
Các loại định mức chi phí trong doanh nghiệp có thể được phân loại như sau:
- Định mức lý tưởng
- Định mức thực tế
- Định mức hiện hành
- Định mức cơ bản
Phương pháp xây dựng định mức đối với các loại chi phí:
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (NVLTT) theo định mức = Định mức tiêu hao về giá của NVLTT x Định mức tiêu hao về lượng của NVLTT
Chi phí nhân công trực tiếp (NCTT) theo định mức = Định mức tiêu hao về mặt thời gian của NCTT x Định mức tiêu hao về giá của NCTT
Chi phí sản xuất chung (CPSXC) theo định mức = Đơn giá định mức CPSXC phân bổ x Đơn vị tiêu chuẩn phân bổ.
c. Kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm
Nội dung kế toán chi phí và tính giá thành sản phẩm bao gồm các nội dung sau:
Đối tượng kế toán tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh chính là phạm vi, giới hạn để chi phí sản xuất được tập hợp theo đó. Đối tượng tính giá thành là các loại sản phẩm, công việc mà doanh nghiệp sản xuất đã hoàn thành cần phải tính tổng giá thành và giá thành đơn vị
Phương pháp tập hợp chi phí sản xuất kinh doanh có thể sử dụng một trong hai phương pháp sau: Phương pháp tập hợp trực tiếp và phương pháp phân bổ gián tiếp
Để tính được giá thành sản phẩm thì việc đầu tiên là phải đánh giá được chi phí sản xuất kinh doanh dở dang. Có hai phương pháp đánh giá đó là phương pháp đánh giá theo chi phí nguyên vật liệu trực tiếp hoặc chi vật liệu chính trực tiếp (không quy đổi sản lượng hoàn thành tương đương do giả thiết là nguyên vật liệu hoặc nguyên vật liệu chính bỏ vào từ đầu quy trình công nghệ sản xuất) và phương pháp đánh giá theo sản lượng hoàn thành tương đương.
Phương pháp tính giá thành sản phẩm bao gồm tính giá thành theo phương pháp tỷ lệ và tính giá thành sản phẩm theo phương pháp kết chuyển chi phí song song
d. Phân tích và đánh giá hiệu quả kiểm soát chi phí
Phân tích chi phí
Phân tích chi phí theo các trung tâm chi phí: Phân tích tình hình thực hiện dự toán chi phí của đơn vị, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến sự biến động của từng khoản mục chi phí.
Phân tích mối quan hệ giữa chi phí – sản lượng – lợi nhuận là kỹ thuật đánh giá tác động của những thay đổi về chi phí và sản lượng đối với lợi nhuận của doanh nghiệp. Thông qua phân tích mối quan hệ này có thể giúp nhà quản trị đưa ra các quyết định, lựa chọn phương án kinh doanh linh hoạt như: định giá bán của sản phẩm, thay đổi định phí, biến phí và doanh thu, thay đổi giá bán và doanh thu,…
Kiểm soát chi phí
Kiểm soát chi phí là hoạt động vô cùng quan trọng đối với bất kỳ doanh nghiệp nào. Hiểu được cách phân loại, các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí, chúng ta có thể kiểm soát được chi phí, từ đó có thể tiết kiệm chi phí, vấn đề chi tiêu hiệu quả hơn và sau cùng là tối đa hóa lợi nhuận hoạt động của doanh nghiệp.
Để đánh giá hiệu quả và kiểm soát chi phí, nhà quản lý sử dụng hệ thống báo cáo kế toán quản trị:
Báo cáo để lập kế hoạch và định hướng hoạt động: Là hệ thống báo cáo quản trị nhằm cung cấp những thông tin như: thông tin trong quá khứ, định mức, dự toán, các phương án, dự án kinh doanh… giúp cho việc lập kế hoạch và định hướng tương lai cho từng hoạt động cụ thể của doanh nghiệp. Loại báo cáo này thường là báo cáo dự toán chi phí theo từng hoạt động gắn với từng trung tâm chi phí cụ thể trong hoạt động sản xuất và ngoài sản xuất.
Báo cáo quản trị phục vụ cho việc ra quyết định: Là hệ thống báo cáo quản trị nhằm cung cấp thông tin về doanh nghiệp cho nhà quản trị các cấp để các nhà quản lý có thể đưa ra các quyết định ngắn hạn hoặc dài hạn cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
Hiểu và xây dựng tốt mô hình kế toán quản trị chi phí sẽ giúp nhà quản trị doanh nghiệp đưa ra quyết định của mình một cách có lợi nhất cho doanh nghiệp. Mong rằng qua bài viết dưới đây đã giúp các quý độc giả có cái nhìn rõ hơn về mô hình này và có thể áp dụng cho doanh nghiệp của mình một cách tốt nhất. Hãy truy cập Dân Tài Chính mỗi ngày để không bỏ lỡ bất cứ bài viết hữu ích nào nhé.
Để lại một bình luận